Cập nhật nội dung chi tiết về Năm Dậu Đi Thăm “Vương Quốc Gà Nòi” mới nhất trên website Ngayhoimuanhagiagoc.com. Hy vọng thông tin trong bài viết sẽ đáp ứng được nhu cầu ngoài mong đợi của bạn, chúng tôi sẽ làm việc thường xuyên để cập nhật nội dung mới nhằm giúp bạn nhận được thông tin nhanh chóng và chính xác nhất.
Từ lâu, nghề nuôi gà nòi mang lại nguồn thu nhập lớn cho bà con nông dân nơi đây. Dường như các xã trong huyện đều nuôi gà nòi nhưng nhiều nhất là tại Long Thới, Sơn Định, Vĩnh Thành, Hưng Khánh Trung và thị trấn Chợ Lách… Dân nuôi gà giờ cũng nhạy với thị trường. Đón đầu năm Đinh Dậu, bà con chuẩn bị đưa ra thị trường những chú gà nòi chuẩn.
Theo một số lão nông trong nghề nuôi gà nòi Chợ Lách, việc nuôi gà nòi là một cách thoát nghèo dễ và hiệu quả nhất, do không cần nhiều vốn. Chỉ cần sắm cặp “gà chiến” về nhân giống tạo bầy.
Để tạo ra gà giống tốt phải biết tạo bổn gà, tức phải chọn được con gà mái chất lượng đi kèm với con gà trống ưng ý. Thông thường, gà bổn được chọn từ những con gà mái có ngoại hình khác thường, khỏe mạnh, hung dữ vì những đặc tính nổi trội từ mẹ thường di truyền mạnh mẽ sang con.
Còn gà trống phải có thể chất tốt, như: khả năng chịu đòn, gan lỳ, luyện tập và thi đấu bền bỉ, tránh đòn nhanh… để khi đem “đổ” (phối giống) bầy, sẽ cho ra những lứa gà con có gen trội, từ đó xây dựng thương hiệu riêng cho cơ sở của mình.
Anh Văn Phúc (ngụ xã Sơn Định, huyện Chợ Lách) đang sở hữu trại nuôi gà đá từ 300 – 500 con/năm cho biết: “Nuôi gà nòi rất công phu , đòi hỏi người nuôi phải có kinh nghiệm, nhất là khả năng nhận diện về tướng mạo. Phải chọn được những con gà hùng dũng; màu sắc bắt mắt; chân cao, to, khoẻ; vẩy chân đều; tiếng gáy trong, thanh…”.
Anh Châu Hữu Thuận bên trang trại gà nòi của gia đình.
Nếu muốn gà mau lớn, thịt săn chắc quan trọng nhất ở khâu cho ăn. Gà nòi khác với gà thương phẩm, lúc nhỏ phải ăn tấm, khi lớn lên cho ăn lúa ngâm trong nước một đêm để giúp dễ tiêu hóa, thịt săn chắc, gà mới nhanh nhẹn.
Ngoài ra, nhiều người còn cho gà ăn thêm giun, thằn lằn, dế, lòng đỏ trứng, thịt bò, tép, trứng vịt lộn, chuối xiêm… để bồi dưỡng và tăng cường sức “đá”. Hiện nay, trại nuôi của anh Phúc chủ yếu bán cho thị trường Campuchia để phục vụ đá gà trong các trường gà. Giá bán mỗi con gà đá của anh có khi lên đến 25 triệu đồng.
Nhiều hộ chuyên làm nghề chăm sóc gà “sơ sinh”. Họ nhận “đổ” gà, tức nhận gà giống bố mẹ đem về lai tạo gây đàn gà con để chăm sóc, đến khi gà nòi trưởng thành thì giao lại cho những hộ nuôi kinh doanh.
Anh Châu Hữu Thuận (xã Vĩnh Thành), cho biết: “Không đam mê chọi gà, nhưng sở thích của tôi là chăm gà. Mỗi năm tôi nhận chăm sóc khoảng 200 con gà của một Việt kiều. Đến khi gà đủ tuổi, đẹp, cựa chắc họ xuống bắt lại mỗi con một triệu. Mọi chi phí thức ăn họ lo hết, sau khi trừ hao hụt, tôi còn lợi khoảng 100 triệu/năm”.
Chúng tôi vào ấp Vĩnh Hiệp, xã Vĩnh Thành, huyện Chợ Lách hỏi tìm “Ba Cồ”, người một thời “mê gà nòi hơn mê vợ”.
Gà nòi Chợ Lách không chỉ giúp người dân xóa đói giảm nghèo mà còn lưu giữ nét truyền thống, nguồn giống quý cho giống gà Việt Nam.
Ông Ba Cồ tên thật là Châu Bô, năm nay 84 tuổi. Kêu cháu nội pha bình trà, ông Ba Cồ nhớ lại: “Vốn có uy tín với dân chơi gà, nên trong tay tôi ngày xưa có hàng tá gà “chiến”. Lúc đó chơi gà đúng phép tắc lắm. Săm soi chân cẳng, lông lá kỹ lưỡng vẫn chưa đủ. Dân chơi gà khi đã có gà hay như con khét, gà ô, gà chân vuông, chân xanh thì khi “đổ” bầy đúng bổn phải là gà khét hoặc ô, chân xanh vuông không có màu lông, kiểu chân khác. Còn bây giờ “đổ” giống tùm lum, gà bị lai tạp, phả hệ mất dần cái độc đáo riêng. Gà đúng bổn là gà dù có bị đối thủ đá gãy chân, xệ cánh, hộc máu cũng gườm gườm nhìn không hoảng. Có con dù gần chết nhưng cái uy dữ quá khiến gà đang trên cơ cũng sợ, nên mới có câu “Gà chết ăn gà sống” là vậy. Mà gà trống dữ, con mái cũng phải hung, ví như lông đều, mặt râu, tư thế đứng hình giọt mưa thì khi đổ bầy mới có nòi hay”.
Lãnh đạo Phòng NN&PTNT huyện Chợ Lách chia sẻ, danh tiếng “gà nòi Chợ Lách” ngày càng vang xa. huyện luôn theo dõi sát sao nhằm kiểm soát chặt chẽ và đề phòng những tệ nạn phát sinh từ con gà. Lâu nay dù Chợ Lách là “vương quốc gà nòi”, nhưng lạ một điều là giới thanh niên nơi đây hầu như không biết đến chuyện đá gà ăn tiền, sát phạt lẫn nhau.
Từng có ý kiến đề xuất huyện nghiên cứu mở trường gà theo mô hình “Chọi gà nghệ thuật”, nhằm phục vụ nhu cầu giải trí; đồng thời để kiểm chứng gà giống từ đó nâng chất lượng gà nòi Chợ Lách cao hơn nhưng huyện lo ngại tình huống “mở trường gà” để cờ bạc… sẽ khó quản lý.
“Về lâu dài, huyện sẽ tiếp tục đầu tư nghiên cứu phát triển giống gà nòi quý của địa phương. Thuận lợi là gà nòi Chợ Lách lâu nay rất ít bị bệnh, không hề bị cúm gia cầm… do sức đề kháng rất tốt. Huyện cũng xác định nghề nuôi gà nòi không chỉ góp phần phát triển kinh tế cho nhiều hộ gia đình, mà còn là nét văn hóa riêng biệt của miệt vườn Chợ Lách…”, ông Liêm nhấn mạnh.
Tết Năm Dậu Đi Tuyển Gà Chọi
Đá gà hay còn gọi là chọi gà, thường được người xưa tổ chức trong các dịp lễ, tết, hội hè. Có lẽ sôi nổi nhất vẫn là dịp Tết Nguyên đán. Bắt đầu từ tháng Chạp cho đến hết tháng Giêng, từ trong xóm, ngoài làng đều chơi đá gà. Tùy theo cấp độ, quy mô khác nhau mà phong trào chơi đá gà ngày càng trở nên sôi nổi hay không.
Đá gà ngày xưa
Ngày xưa trường đá gà khá đơn giản. Đào vũng đất bằng cái nong (khoảng 1,5-2 m) sâu chừng 30-40cm, đổ cát vào (để khỏi gây thương tổn cho gà). Người xem ngồi xung quanh, vừa thưởng thức vừa làm vừa đá. Hò reo để khích lệ 2 chủ gà là chính. Có cá độ nhưng không mang tính ăn thua sát phạt lẫn nhau. Trong xóm, làng là vậy nhưng khi ra ngoài huyện, ngoài tỉnh phải là con gà vô địch trong tỉnh, trong huyện đó – quyết tâm thắng không để thua. Đó là danh dự cũng là trách nhiệm và lòng tự hào của người có gà đá hay được chọn đi thi đấu.
Theo dân gian, có lẽ thú chơi này thịnh hành nhất là thời Nguyễn Lữ (một trong 3 anh em nhà Tây Sơn). Theo truyền thuyết, ông rất đam mê môn đá gà và ông đã tuyển được giống gà nổi tiếng – (theo một số người chơi gà đá ở Bình Định thì giống gà này còn lưu truyền cho đến ngày nay). Có lẽ từ lòng đam mê, với cách quan sát của một võ tướng từ các thế đá của nhiều thể loại gà khác nhau, ông đã sáng tạo ra thế võ: Hùng kê quyền nổi tiếng xưa nay. Tức là dùng đòn thế hiểm của gà đá mà có thể lấy yếu thắng mạnh, lấy ít địch nhiều, nhỏ thắng con người to khỏe.
Công phu tuyển gà
Để có được một “võ sĩ gà”, chủ gà phải mất nhiều thời gian tìm kiếm, đào luyện. Bí quyết chọn giống gà như thế nào để có một con gà đá hay và gan dạ. Kinh nghiệm chọn giống gà đá không hề dễ chút nào. Chính vì vậy, thất bại hay thành công ở con gà là bí quyết chọn giống gà để nuôi. Có rất nhiều loại gà khác nhau để chọn làm giống như: gà tre, gà rừng…. Muốn có được chú gà chọi tốt phải cố chọn được con gà nòi mái xuất sắc để nuôi. Với những mái nòi nổi tiếng lì đòn, đá đòn độc hiểm như song phi, sỏ, mé, hồi mã thương, khai vựa lúa… đủ tài hạ địch thủ trong một hai hiệp thì ai có nấy nuôi, xưa nay không ai dại bán dù với giá thật cao. Họa chăng mua được gà tài này khi chủ nuôi tính bề … giải nghệ.
Muốn có mái nòi thật dữ, nếu không có cơ may gặp một sư kê nào đó thương tình nhượng lại thì chỉ còn cách tự tạo mái mà nuôi. Trước hết, phải cố chọn con mái rặc nòi, nếu cựa thì phải đúng là gà cựa, nếu đòn thì phải rặc đòn. Sau đó, phải xem tướng cách có đạt yêu cầu không, kế đó xem lông, xem vảy, thấy tốt mới chọn nuôi. Mái nòi này cho cản với trống nòi ăn độ để xem bầy con nó ra sao. Nên cho cản vài ba lứa thấy bầy con tài nghệ quá tồi hoặc không được ưng ý lắm thì thay mái khác… Ngược lại, nếu đúc ra vài ba lứa con mà đa số đều là chiến kê nổi tiếng thì coi như gặp may.
Dù gà thuộc dòng nổi tiếng hoặc chưa rõ xuất xứ ta cũng nên thực hiện đúng câu: “Nhứt thủ, nhị vĩ, tam hình, tứ túc”. Nghĩa là mặt phải lanh, cỗ phải to, khoẻ, đuôi cúp xuống, thân mình tròn trịa, ngực nở, lườn thẳng. Về chân, ngón phải dài, khoẻ, hai hàng vảy phải đều đặn và không có những vảy xấu. Màu vảy cả hai chân phải sáng, thành ngoài úp vào thành trong. Nếu gà có những vảy quí lại càng nên chọn.
Nếu chỉ là cá cược mang tính vui chơi giải trí, thưởng thức nghệ thuật thì đó là điều đáng quý và nên phát huy, ngược lại có kẻ lợi dụng trò chơi đá gà để ăn thua, cờ bạc, sát phạt lẫn nhau là điều đáng lên án.
Năm Dậu Kể Chuyện Phá Án… Gà
Chọi gà vốn là trò chơi dân gian mang tính truyền thống của dân tộc Việt, được xem như một thú vui tao nhã vào dịp Tết đến Xuân về, có từ cách đây hàng trăm năm. Tuy nhiên ngày nay, trò chơi này dần bị biến tướng khi những sới gà trở thành “trường đấu” của những con bạc. Chỉ riêng ở vùng đất Cố đô Huế, lực lượng công an đã liên tiếp triệt phá nhiều trường gà quy mô lớn, bắt giữ hàng trăm đối tượng cá độ…
Trò chơi dân gian bị biến tướng
Ông Nguyễn Hiền, ở Cồn Hến, phường Vỹ Dạ, TP.Huế, tỉnh Thừa Thiên-Huế – một trong những tay chơi gà chọi có tiếng một thời ở khu vực này kể về sự tích bài võ này:
“Nghe các bậc tiền bối trong giới chơi gà chọi đi trước kể lại rằng, vào thời điểm 3 anh em nhà Tây Sơn chiêu binh mãi mã, đúng dịp Tết, Nguyễn Lữ mời Nguyễn Nhạc và Nguyễn Huệ đến xem trận chọi gà. Khi thấy 2 chú gà tung đòn đá, bằng thiên tài võ học, Nguyễn Lữ đã quan sát rồi nghiên cứu các thế đá tấn công của chú gà lớn đến các thế tránh né, xỏ vỉa và phản công của chú gà nhỏ. Qua chắt lọc và sáng tạo, ông đã tạo ra bài võ mang tên “Hùng kê quyền” với lối đánh nhu cương linh hoạt và được nghĩa quân Tây Sơn ứng dụng tập luyện để đánh giặc ngoại xâm, lập nên những chiến công hiển hách”.
Đến thời triều Nguyễn, ngoài xây dựng đấu trường “hổ quyền” tại khu vực Trường Đá (phường Thủy Biều, TP.Huế) để tổ chức những trận đấu giữa voi và hổ; hoặc tổ chức chọi trâu thì vào dịp Tết, các vua chúa, quan lại và người dân còn lấy trò chọi gà để giải trí, mua vui. Trò chơi này thường được người xưa tổ chức kéo dài từ dịp Tết cho đến hết tháng Giêng âm lịch.
Sới gà được lập ngay giữa khu chợ có đông người qua lại đến reo hò, cổ vũ cho những chú gà chọi hăng máu đá… Ngày nay, để phục vụ cho nhu cầu chơi gà chọi, nhiều lò gà nổi tiếng trên mọi vùng miền cả nước lần lượt ra đời.
Riêng ở miền Trung có các lò gà tên tuổi như tỉnh Phú Yên có gà Vạn Giã, Gò Dút; tỉnh Quảng Ngãi có gà Sông Vệ, Sa Huỳnh. Đặc biệt, ở đất võ Tây Sơn, Bình Định có gà Bắc Sông Kôn, là dòng gà được võ tướng Nguyễn Lữ lưu truyền. Mặc dù đã giải nghệ nhiều năm, song ông Hiền vẫn rất “máu” khi mỗi lần có người nhắc đến gà chọi.
Ông Hiền cho biết, do đam mê nên ngày trước, “bộ sưu tập” gà chọi của ông có đến 20 chú gà “chiến” thường được nhốt trong những chiếc lồng sắt lớn. Đối với ông và nhiều người dân xứ Huế, chọi gà là một thú vui tao nhã, người chơi gà để rèn luyện tính kiên nhẫn, điềm đạm. Tuy nhiên, càng về sau, trò chơi dân gian này càng bị biến tướng và không ít trường gà trở thành những sới bạc cá cược đỏ đen, rơi vào “tầm ngắm” của lực lượng công an…
Một sới gà ở TP.Huế hoạt động với nhiều con bạc tham gia.
Triệt phá những sới bạc trong trường gà
Nếu nói đến giới “mê” gà chọi ở Huế, không ai không biết đến Năm Lửa (tên thật Đỗ Thanh Hồng, SN 1963). Từ những năm 2002, vào những ngày thứ 7 và chủ nhật, sới gà của Năm Lửa nằm trên đường Nguyễn Chí Thanh, phường Phú Hậu thu hút hàng trăm người đến xem đá gà, trong đó có không ít con bạc là những tay anh chị có máu mặt.
Để phục vụ nhu cầu cá độ, Năm Lửa cho xây một trường gà lớn, bên trong có 2 sới và có cả dịch vụ cho vay nóng, đổi ngoại tệ. Có thời điểm, nhiều chủ gà ở khu vực miền Trung và Tây Nguyên thường xuyên mang “thần kê” của mình đến trường gà Năm Lửa để thách đấu, đặt cược với số tiền từ vài chục triệu đồng đến cả trăm triệu đồng cho mỗi trận chọi gà.
Sau khi trường gà Năm Lửa bị triệt phá, các chủ sới gà khác ở địa bàn TP.Huế “đóng sới, quy ẩn” vì sợ bị công an “sờ gáy”. Tuy nhiên, vì lợi nhuận được hưởng trong tổng số tiền tham gia cá cược của con bạc nên chỉ một thời gian ngắn sau, nhiều sới gà ở Huế lại ồ ạt mọc lên.
Điển hình như từ khoảng cuối năm 2015, Võ Đình An Mãn (SN 1982, trú số 13/77 Thiên Thai, phường An Tây, TP.Huế) tổ chức một sới gà lớn ngay tại vườn nhà mình, vào những ngày cuối tuần, thu hút rất đông người đến xem chọi gà, đặt cược và chung độ bằng tiền mặt. Với quyết tâm triệt phá điểm tụ điểm cá độ này, một ngày trung tuần tháng 5.2016, hàng chục cảnh sát hình sự, Công an TP.Huế đã ập vào sới và bắt quả tang 48 đối tượng, trong đó có 10 đối tượng trực tiếp tham gia cá độ…
Theo thượng tá Võ Văn Sáu, Phó trưởng Công an TP.Huế – người chỉ huy triệt phá nhiều trường gà trên địa bàn TP.Huế, để tránh bị cơ quan công an phát hiện, nhiều chủ trường gà đã nghĩ ra nhiều chiêu bài như liên tục thay đổi thời gian chọi gà; sới gà được xây dựng ở địa điểm kín đáo với quy mô “khép kín” đầy đủ các dịch vụ như cơm, nước giải khát, cà phê, cho vay nóng và bố trí người đứng bên ngoài để cảnh giới. Nếu có động tĩnh, các đối tượng sẽ hô hoán nhau tháo chạy ở cửa sau nhằm tránh bị bắt.
Tuy nhiên, dù các chủ trường gà có ma mãnh đến đâu vẫn không thể thoát khỏi tai mắt cảnh giác tội phạm của quần chúng nhân dân nên không thoát khỏi “tầm ngắm” của lực lượng công an. Bằng chứng là vụ xóa sổ trường gà do Phạm Tiến Dũng (SN 1975, trú ở 35 Trần Nhật Duật, phường Tây Lộc, TP.Huế) làm chủ vào một ngày đầu tháng 3.2015. Ngoài Dũng và 50 đối tượng bị bắt giữ, Công an TP.Huế còn thu giữ 100 triệu đồng tiền mặt, nhiều biên lai tờ tịch cá độ và 8 con gà đá.
Trường gà của Dũng được xây dựng từ năm 2014 và thường tổ chức chọi gà để các con bạc cá độ vào những ngày thứ Bảy và Chủ nhật. Tuy nhiên, vì nhu cầu của người chơi và để “né” công an nên sau đó Dũng chuyển sang tổ chức chọi gà bất cứ các ngày trong tuần, miễn sao có người bắt độ.
Bình quân mỗi ngày, trường gà của Dũng có đến trăm người ở Huế và các địa phương lân cận như Hương Thủy, Hương Trà, Phú Lộc đến cá cược ăn tiền. Mỗi độ cá cược thường từ vài trăm nghìn đồng tới gần chục triệu đồng. Mặc dù nắm rõ phương thức hoạt động trường gà của Dũng, song vì các đối tượng cá độ rất ma mãnh nên phải đến lần vây bắt thứ 3, Công an TP.Huế huy động 50 cảnh sát hình sự phối hợp với Công an phường Tây Lộc, trong đó có nhiều cảnh sát mặc thường phục, thì mới khống chế được các đối tượng, qua đó xóa sổ trường gà này.
Đại tá Đặng Ngọc Sơn, Phó Giám đốc Công an tỉnh Thừa Thiên-Huế nhận định, trước sự biến tướng của trò chơi chọi gà thành những tụ điểm đánh bạc quy mô lớn nên thời gian qua, Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh và Công an TP.Huế đã phối hợp với công an các địa phương đã liên tiếp triệt phá nhiều trường gà tổ chức cá cược ăn tiền, qua đó nhận được nhiều khen ngợi từ phía người dân khi đã xóa sổ được các “trường đấu” cá cược, góp phần giữ gìn sự bình yên trên vùng đất Cố đô.
Theo PV (CAND)
Hàng trăm cảnh sát phá trường gà cực lớn ngày mùng 1 Tết Chiều 28.1 (mùng 1 Tết), lực lượng Cảnh sát hình sự Công an TP.Cần Thơ đã bắt quả tang 42 đối tượng đang sát phạt ăn thua bằng hình thức đá gà ăn tiền tại một bãi đất trống trên địa bàn quận Bình Thuỷ. Vào thời gian…
Đón Năm Dậu, Nói Chuyện Gà Trong Thành Ngữ Tục Ngữ
Có lẽ vì thế, từ xa xưa, hình ảnh con gà đã trở nên thân thiết với đời sống của người dân. Và từ cuộc sống, gà bước vào kho tàng trí tuệ của dân gian qua lời ăn tiếng nói hàng ngày, qua việc đúc kết những kinh nghiệm sống.
Từ xưa trong những bức tranh dân gian Đông Hồ, tranh gà, tranh lợn với màu sắc đường “nét tươi trong” đã từng là nơi gởi gắm những ước mơ giản dị của nhân dân về một cuộc sống ấm no, sung túc. Ngay trong những hoàn cảnh nghèo khó nhất, việc gây dựng lại cơ nghiệp cũng thường bắt đầu từ việc “đi vay đi dạm được một quan tiền – Ra chợ Kẻ Diên mua con gà mái về nuôi”. Thế mới biết ở một đất nước nông nghiệp trồng lúa nước như ở ta, việc tăng gia thêm một đàn gà để nhặt thóc dư gạo thừa sau mùa vụ là rất phổ biến. Có lẽ vì thế, từ xa xưa, hình ảnh con gà đã trở nên thân thiết với đời sống của người dân. Và từ cuộc sống, gà bước vào kho tàng trí tuệ của dân gian qua lời ăn tiếng nói hàng ngày, qua việc đúc kết những kinh nghiệm sống. Thử làm một cuộc khảo sát nho nhỏ trong kho tàng thành ngữ tục ngữ dân gian, ta thấy gà chiếm một vị trí không phải nhỏ.
Đó là sự quan sát liên hệ đặc tính, hoạt động của gà với tự nhiên để đoán định thời tiết khí hậu, mùa màng: Mỡ gà thời gió, mỡ chó thời mưa, Ráng mỡ gà có nhà thì chống, Chớp đông nhay nháy gà gáy thì mưa…
Bên cạnh đó, hình ảnh con vật này được dân gian quan sát và khai thác rất chi tiết ở nghĩa đen để truyền tụng kinh nghiệm chăn nuôi:
Nuôi gà phải chọn giống gà Gà di bé giống nhưng mà đẻ mau Lông dày thịt béo về sau đẻ nhiều Đẻ nhiều trứng lớn con vừa khéo nuôi Chả nên nuôi giống pha mùi Đẻ không được mấy con nuôi vụng về Gà đen chân trắng, mẹ mắng cũng mua; Gà trắng chân chì mua chi giống ấy
Cùng với các con vật quen thuộc khác như trâu bò, chó lợn; gà luôn được chăm chút và đúc kết nhiều kinh nghiệm quý để làm sao cho việc chăn nuôi chúng thật sự đem lại kết quả tốt, mong có thể cải thiện phần nào đời sống kinh tế vốn chật vật vất vả của người lao động thời xưa: Con chó huyền đề, con gà năm móng đem về mà nuôi – Chó quen nhà gà quen chuồng – Chó liền da, gà liền xương – Thưa con nhớn trứng – Chó giữ nhà, gà gáy trống canh -Lợn nhà gà chợ – Gà cựa dài thì rắn, gà cựa ngắn thì mềm – Cau hoa gà giò – Vịt già gà tơ – Gà lấm lưng chó sưng đồ – Chó già gà non – Ếch tháng ba gà tháng bảy – Con gà tốt mã về lông, răng đen về thuốc rượu nồng về men – Chuồng gà hướng đông, cái lông chẳng còn – Lợn thả, gà nhốt – Vịt rau gà cúp chớ nuôi – Cơm đâu no chó thóc đâu no gà – Một tiền gà ba tiền thóc – Thương con thì cho ăn quà, nuôi gà phải tốn thóc – Chớ bán gà ngày gió, bán chó ngày mưa….
Nhưng phong phú và đa dạng hơn cả vẫn là mảng tục ngữ mà ở đó hình ảnh con gà như một cái cớ để dân gian thể hiện cái nhìn sâu sắc, thâm thúy và rất tinh tế của mình về cuộc sống, về con người. Trong trường hợp này, con gà dùng để so sánh, liên hệ, liên tưởng. Gà trở thành phương tiện để triết lý về nhân tình thế thái nhưng không phải là thứ triết lý khô khan thường thấy. Triết lý dân gian luôn đồng hành cùng với cái nhìn thể hiện tình cảm, thái độ, cảm xúc của tác giả dân gian:
Có cái nhìn mô tả khách quan như Cơm gà cá gỏi (Món ăn ngon như cơm thịt gà và gỏi cá) – Đông như đám gà chọi – Chó ăn đá gà ăn sỏi (nơi đất đai cằn cỗi, trơ trọc và nghèo khổ) – Đẻ như gà – Trứng gà trứng vịt (Suýt soát như nhau không thua kém là bao) – Thứ nhất phao câu thứ nhì đầu cánh – Ngủ gà ngủ vịt…
Có cái nhìn tích cực như Con tông gà nòi (Con nhà truyền thống học giỏi, tài cao) – Con cha gà giống – Da trắng như trứng gà bóc (ngoại hình đẹp) – Đầu gà còn hơn đuôi trâu – Đầu gà má lợn…
Cái nhìn thương cảm thở than như Gà sống (trống) nuôi con – Mẹ gà con vịt – Vạ vịt chưa qua vạ gà đã đến (Liên tiếp gặp rủi ro rắc rối, thoát điều không may, tai họa này, lại gặp điều không may tai họa khác)…
Cái nhìn chê trách nhẹ nhàng như một nụ cười rộng lượng: Lúng túng như gà mắc tóc – Mặt tái như gà cắt tiết – Run như gà bị cắt tiết – Nháo nhác như gà phải cáo (như gà lạc mẹ) – Te tái như gà mái nhảy ổ – Dáo dác (Rối) như gà mắc đẻ – Trói gà không chặt – Thóc chắc nuôi gà rừng – Trông (nghe) gà hóa cuốc – Ăn cơm gà gáy cất binh nửa ngày (tác phong, lối làm ăn lề mề, chậm chạp trong mọi công việc, từ những việc sinh hoạt hàng ngày đến những việc quan trọng cần kíp như việc nhà binh) – Con cà con kê (Lan man và dông dài hết chuyện này sang chuyện khác) – Đá gà đá vịt (thỉnh thoảng mới ghé vào hoặc tham dự gọi là cho có mặt) – Đầu gà đít vịt (Cọc cạch, chắp nối, không đồng bộ, không tương hợp) – Hăng máu gà – Học như gà đá vách – Lộp bộp như gà mổ mo (Bộp chộp không có sự cân nhắc kỹ lưỡng, thiếu chín chắn trong suy nghĩ, nói năng) – Lờ đờ như gà ban hôm (có dị bản: “như gà mang hòm”: Ngờ nghệch chậm chạp, kém tinh khôn ví như trạng thái lờ đờ của gà bị bỏ trong bồ đựng kín, mang đi đường dài) – Rũ như gà cắt tiết – Vắng chúa (chủ) nhà gà mọc đuôi tôm (hay: vọc niêu tôm, gà bươi bếp) – Xua gà cho vợ – Ông nói gà bà nói vịt – Phù thủy đền gà…
Nhưng cũng có cái nhìn hàm ý phê phán, lên án nặng nề như Chó săn gà chọi, Cõng rắn cắn gà nhà, Mèo mả gà đồng, Chân gà lại bới ruột gà, Gà tức nhau tiếng gáy…
Và thuyết phục hơn cả là những lời răn dạy đạo đức đối nhân xử thế. Hình ảnh giản dị gần gũi của con gà đã làm cho những lời khuyên bảo ấy không hề tỏ ra “lên giọng” dạy đời mà thủ thỉ tâm tình nhẹ nhàng đi sâu vào lòng người bao thế hệ: Khôn ngoan đá đáp người ngoài, Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau – Gà khôn dấu đầu chim khôn dấu mỏ – Đãi cứt sáo lấy hạt đa, đãi cứt gà mót hạt tấm (khuyên con người biết chắt chiu cần kiệm) – Gà cỏ trở mỏ về rừng (biết nguồn gốc, thân tộc, họ hàng) – Còn con gà trống gà mái thì còn gà giò – Gà đẻ thì gà cục tác – Một tiền gà ba tiền thóc – Tiền trao gà bắt lấy – Thịt gà, cá chép, ba ba, trong bấy nhiêu thứ liệu mà phải kiêng – Mẹ gà con vịt chắt chiu, Mấy đời mẹ ghẻ nâng niu con chồng – Gà chê thóc chẳng bới (thì) người mới chê tiền – Gà ăn hơn công ăn – Cơm đâu no chó, thóc đâu no gà (lời khuyên về sự chừng mực có mức độ)…
Đôi khi con gà lại mang đến những ý tưởng hài hước, hóm hỉnh về con người như một nụ cười ý nhị của dân gian: Gà già khéo ướp lại tơ, Nạ dòng trang điểm gái tơ mất chồng – Trai thấy gái lạ như quạ thấy gà con – Gà béo thì bán bên Ngô, gà khô thì bán láng giềng – Hóc xương gà, sa cành khế – Chó cậy gần nhà, gà cậy gần chuồng – Bé ăn trộm gà, cả ăn trộm trâu, lâu lâu làm giặc…
So với những câu tục ngữ có hình ảnh gà đơn nghĩa nói về thời tiết, kinh nghiệm chăn nuôi, ở đây, dân gian – những tác giả đầy trí tuệ của thành ngữ, tục ngữ đã nhìn xuyên qua những đặc điểm sinh học của gà để tìm thấy ở đó những mối quan hệ phong phú và cũng lắm phức tạp giữa người với người. Ở trường hợp này, hình ảnh gà luôn luôn đa nghĩa. Chẳng hạn mượn khả năng bới đất tìm mồi của gà để sáng tạo ra câu Chân gà lại bới ruột gà – tức là tự mình vạch áo cho người xem lưng, bới móc chuyện nhà mình, hoặc làm hại chính những người thân quen, ruột thịt của mình. Hay từ chuyện gà trống hay đá nhau lại liên hệ đến những mối mâu thuẫn không đối kháng cần hóa giải giữa những người có chung một mối liên hệ nào đó (gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau). Tương tự, tiếng gáy của gà cũng được ví von thành thói cạnh tranh không lành mạnh, tật đố kỵ nhỏ nhen do ham danh háo lợi. Thói quen kiếm ăn của gà lại được khái quát thành những loại người hèn kém chỉ biết làm ăn, kiếm chác nhỏ nhặt ở nơi quen thuộc không biết nhìn xa trông rộng (Gà què ăn quẩn cối xay)…
Sự tinh tế trong quan sát, sự thâm thúy trong những liên hệ bất ngờ, hiệu quả diễn đạt và sức tác động ý nghĩa của những thành ngữ tục ngữ (về gà nói riêng) vì thế tăng lên đáng kể. Ta có thể thống kê ra đây những đặc điểm ấy. Về chủng loại như gà giò, gà tre, gà di, gà ác, gà trống, gà mái… Vềđặc điểm sinh học như lông, đầu, da, xương, cánh, ruột, phao câu…; như ăn thóc gạo, sinh sống ở chuồng trại, đẻ trứng và giữ con, (gà mái), gáy và đá (gà trống)…Và từ đó mà khái quát lên đủ mọi vấn đề về con người như tính cách và bản chất; phẩm chất và đạo đức; thói quen sinh hoạt và các mối quan hệ…Và những câu tục ngữ, thành ngữ sưu tầm chưa đầy đủ nêu trên cũng là một minh chứng sinh động cho sự đa dạng trong việc khai thác một con vật quen thuộc để chuyển tải túi khôn kinh nghiệm của quần chúng nhân dân.
Năm mới đến, trước dịch cúm gia cầm có nguy cơ bùng phát, một lần nữa thấy rằng con gà – cùng với số phận của những người dân quê cũng chịu lắm long đong vất vả. Mong rằng con gà – con vật quen thuộc với đời sống nhân dân – sẽ mang trở lại niềm hy vọng không bao giờ lụi tắt dù cuộc sống có dồn đẩy con người vào bước đường cùng. Như bài ca dao “Mười cái trứng”, từng cái trứng của con gà mái Kẻ Diên đẻ ra bị thối ung như từng niềm hy vọng bị dập tắt phủ phàng, rồi khi ba con gà con – ba niềm vui mới bừng nở thì “con diều tha, con quạ bắt, con cắt xơi”. Những tưởng bài ca ấy sẽ kết thúc bằng tiếng kêu thét tuyệt vọng cho cuộc sống quá đỗi bất công đau đớn. Nhưng không, thật bất ngờ, trong bất cứ hoàn cảnh nào thì cuộc sống vẫn tiếp diễn và con người vẫn cứ tràn đầy một niềm tin tưởng lạc quan:
Còn da lông mọc, còn chồi lên cây… Trần Tùng Chinh
Bạn đang đọc nội dung bài viết Năm Dậu Đi Thăm “Vương Quốc Gà Nòi” trên website Ngayhoimuanhagiagoc.com. Hy vọng một phần nào đó những thông tin mà chúng tôi đã cung cấp là rất hữu ích với bạn. Nếu nội dung bài viết hay, ý nghĩa bạn hãy chia sẻ với bạn bè của mình và luôn theo dõi, ủng hộ chúng tôi để cập nhật những thông tin mới nhất. Chúc bạn một ngày tốt lành!